FELIKS NOWOWIEJSKI

Feliks Nowowiejski to wybitny polski kompozytor, dyrygent, organista, pedagog, chórmistrz, organizator życia muzycznego oraz szambelan papieski.

Urodził się 7 lutego 1877 r. w Barczewie (dawniej Wartenburg), zmarł 18 stycznia 1946 r. w Poznaniu.

Jedna z najważniejszych postaci kultury Warmii i Mazur, ważny polski kompozytor okresu międzywojennego. Feliks Nowowiejski urodził się jako piąte dziecko wśród licznego rodzeństwa Franciszka i Katarzyny z domu Falk. Rodzice zapewnili dzieciom solidne wychowanie w duchu religijnym i patriotycznym. Franciszek Nowowiejski z zawodu krawiec, członek Towarzystwa Czytelni Ludowych i bibliotekarz na okręg barczewski.

Feliks Nowowiejski źródło: zbiory Salonu Muzycznego im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie

Edukację muzyczną rozpoczął w szkole muzycznej w Świętej Lipce (1887-1893). Od 1893 przebywał w Olsztynie i podjął pracę w orkiestrze pułku grenadierów, komponował utwory dla orkiestry wojskowej i zespołów amatorskich. W latach 1898-1900 pracował jako organista w kościele św. Jakuba w Olsztynie. Dzięki nagrodzie uzyskanej w Londynie w 1898 za kompozycję „Pod sztandarem pokoju”, podjął studia w Konserwatorium Juliusza Sterna w Berlinie (1898), później kontynuował naukę w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie (1900), w Akademickiej Szkole Mistrzów Maxa Brucha w Berlinie (1900-1906) oraz na Uniwersytecie Berlińskim. Prowadził działalność pedagogiczną w Krakowie, Berlinie i od 1919 w Poznaniu. Często koncertował także jako muzyk-wirtuoz w kraju i za granicą. Brał czynny udział w życiu społecznym.

W 1910 roku Feliks Nowowiejski skomponował muzykę „Roty” do wiersza Marii Konopnickiej. Pierwsze wykonanie pieśni odbyło się 15 lipca podczas odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego, w czasie obchodów 500 rocznicy Bitwy pod Grunwaldem. Krzepiąca duch polski pieśń uważana za drugi hymn narodowy, wielokrotnie towarzyszyła narodowi polskiemu podczas walki o wyzwolenie. Do chwili obecnej to jedna z najczęściej śpiewanych polskich pieśni patriotycznych.

Nowowiejski włączył się w walkę o polskość na Warmii. Jako uczestnik prac plebiscytowych na Warmii, Mazurach i Powiślu, w maju 1920 r. skomponował „Hymn Warmiński, który po raz pierwszy został wykonany 2 czerwca 1920 r. w Olsztynie. Patriotyczna pieśń odegrała ważną rolę w okresie plebiscytu i później w walce Warmiaków przeciw germanizacji. Utwór jest hymnem i hejnałem, który rozbrzmiewa z wież ratuszowych w Barczewie i Olsztynie. W 2020 r. Hymn obchodzi 100 rocznicę!

Spuścizna kompozytorska zawiera różnorodną twórczość, liczne pieśni patriotyczne, hymny, utwory chóralne, symfonie organowe, oratoria, balety, opery, msze. Wśród kompozycji, które przyniosły mu międzynarodową sławę to niewątpliwie oratorium „Quo Vadis”, które powstało w natchnieniu powieścią Henryka Sienkiewicza pod tym samym tytułem. Dzieło skomponowane w 1903 r., do 1939 r. prezentowany był w ok. 200 miastach Europy i Ameryki, m.in. w słynnym Carnegie Hall i Watykanie, a libretto zostało przetłumaczone na kilka języków. W literaturze muzycznej powstałej po śmierci Fryderyka Chopina, to właśnie Quo Vadis jest tym utworem, który może poszczycić się tak znaczącą ilością wykonań na świecie

Jednym z najbardziej znanych utworów kompozytora jest również opera „Legenda Bałtyku” wykonana w Poznaniu 28 listopada 1924 r. szybko zyskała miano polskiej opery narodowej. Opera oparta jest na starosłowiańskim micie o zatopionym mieście Wineta. Jej akcja rozgrywa się na słowiańskim wybrzeżu Bałtyku w czasach przedhistorycznych. Bogactwo wątków ludowych, baśniowych i mitologicznych we wspaniałej oprawie muzycznej sprawiło, że opera ta w dniu swej premiery okazała się wielkim sukcesem i wystawiana była setki razy na wielu scenach.

Za swoją twórczość Nowowiejski był za życia wielokrotnie nagradzany. Za swoje liczne dzieła religijne – w tym słynną Missa pro pace (Msza w intencji pokoju) w 1935 kompozytor otrzymał od papieża Piusa XI tytuł szambelana papieskiego. W 1936 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił Feliksa Nowowiejskiego patronem roku 2016, w związku z przypadającymi jubileuszami 70. rocznicą śmierci w 2016 i 140. rocznica urodzin kompozytora w 2017 r. Z tej okazji w całej Polsce a szczególnie w regionie Warmii i Mazur, a także samym Barczewie odbyło się wiele wydarzeń kulturalnych. 18 stycznia 2016 r. Radia Miejska w Barczewie ustanowiła „Hymn Warmiński” oficjalnym hymnem Barczewa. W 2020 r. obchodzimy 100-lecie tej pięknej pieśni, której, kuranty rozbrzmiewają codziennie z ratuszowej wieży „…O Warmio moja miła, rodzinna ziemio ma……”